| |
| |
Որքան ավելի
ու ավելի նեղ է յուրաքանչյուրիս տեղը այս
աշխարհում՝
նույնքան առավել ծավալվում ու անհուն է մեր
ներաշխարհում...
(«էութենական ասույթներ» շարքից) |
Այս
ասույթը զետեղված էր ֆեյսբուկյան «Էություն-էիզմ» էջում և
խնդրվել էր մասնակիցներին մեկնաբանել այն, որպես ստուգարք՝
թե՛ մեզ համար և թե՛ մասնակիցների, պարզելու համար
թե որքանով են մատչելի էիզմի հիմնադրույթները: Զի, այս
ասույթը դրանցից կարևորագույն մեկն է:
Բոլորն էլ քիչ թե շատ մոտեցան ճիշտ մեկնությանը, զի
աշխարհ-ներաշխարհ փոխհարաբերությունը մասամբ հայտնի է:
Ավելի դիպուկ էր էիզմին առավել ծանոթ Արամ Միքաելյանի հենց
«ներշրջում» բնորոշումը, իսկ էականներից Սամվել
Հովհաննիսյանը մեկնաբանեց «ինչո՞ւ և ինչպե՞սը»1:
Այո՛, խոսք հիրավի ներշրջման մասին է: Մեզ մնում էր ամբողջացնել
ասույթի ենթատեքստը:
- Տիեզերքում և բնության մեջ ամենայն կատարվում է երկակիորեն.
արարում-ավերումներով, ընդհանրացում-տարբերակումներով,
մասնատում-ամբողջացումներով, այդուհանդերձ
էնտրոպիա-ինքնաքայքայման գերակայությամբ: Մարդը
հակաէնտրոպիկ գոյացություն է, ավելի արարում ու
ինքնարարվում է, քան՝ ավերում:
Ըստ քվանտային մեխանիկայի հիմնադիրներից մեկի՝ Նոբելյան
մրցանակակիր (1933թ.) Է. Շրյոդինգերի կռահման. «արարածներս
էնտրոպիան վերածում ենք ինֆորմացիայի» և
ինֆորմատիզացվում... («Հայտնություն», Ա.Վ.,Երևան 2006 թ.,
էջ 514): Արդի ինֆորմացիոն-կիբեռնետիկական դարաշրջանում այդ
ավելի քան ակնհայտ է բոլորին ( տե՛ս.
www.eutyun.org/S/E/GN/Informacia.htm ):
- Այսինքն՝ ներշրջվում դեպի մեր աննյութական ներաշխարհ, հատկապես
ոգեղինացմամբ: Դրան են ծառայում թե՛ արվեստները, թե՛
գիտությունները և թե՛ հավատմքային համակարգերը, այդու
հագեցնելով թե՛ մեր ներաշխարհը և թե՛ նոոսֆերա-ներոլորտը
2,
որը հիրավի հակաէնրոպիկ է և ըստ աստղաֆիզիկոսների չի
քայքայվում անգամ Սև խոռոչներում, կիբեռնետիկորեն՝ ըստ
նպատակահարմարության ձգտելով Տիեզերքի «վերջնական
վիճակին»3,
իմա՝ ելակետային գերԷությանը, ավելի պարզ՝ հավերժությանը:
- Եվ այդ կատարվում է հենց նյութական աշխարհից աննյութական ներաշխարհի
անցումով, հոգևոր հասունությամբ և ոգեղինացմամբ, իմա՝
ներշրջմամբ, այլաբանորեն՝ «գոլորշիացմամբ», մինչ այդ
անհատականացմամբ և ինքնացմամբ (զի, ողջ նյութական տիեզերքը
ի վերջո անբեկանելիորեն փոշիանալու է...): Մի բան, որը մի
կողմից կատարվում է էվոլյուցիոն բերումով, զի հասուն
անհատները ինքնանում, ինքնագիտակցվում և հոգեպես
հասունանում են առավել: Մյուս կողմից՝ ամենայնի
գլոբալիզացմամբ, ինչը անհատներին թե փոքր հանրույթներին
սպառնում «կոլապսով» ( ինքնախեղդում) և մղում
ինքնագիտակցության և անհատականացման, որպես հարատևման ուղի:
Այդ ևս այժմ ակնհայտ է հենց «թյունինգ» կոչեցյալ
շարժմամբ, ըստ որի անգամ սերիական ավտոմեքենաները
գնորդների կողմից որոշ փոփոխություններով ենթարկվում են
«անհատականացման»...
Դիցա-կրոնական պատկերացումներում այս ամենը ներկայացվում է որպես
ոգեղինացում, հոգիների հարություն և մուտք «երկնային
արքայություն», պոեզիայում կամ էպիկական պատումներում,
ինչպես օրինակ Ռ. Բախի Ջոնաթան Լիվինգսթոն Ճայի
պարագայում՝ փայլատակում և անհետացում, հողեղեն
մահկանացուներիս մոտ՝ «մահն հաղթահարող» գերհզոր սիրով և
հոգևոր զորությամբ:
Ի դեպ, այդ ամենը վերաբերում են ոչ միայն անհատներին, այլև ազգերին և
ողջ մարդկությանը: Այս առումով ազգերը չեն մահանում,
ինքնանում, ավելի ու ավելի անհատականանում, կայանում և էանում են:
Մահանում են «բնական ընտրությունը» չանցած տկար էթնոսները,
ինչպես անհետացել են պապուասները և բոլոր նախամարդիկ...
Իհարկե այս ամենը ավելի հանգամանալից գիտենալը
մահկանացուներին առայժմ պարտադիր չէ, սակայն հասարակական և
քաղաքական գործիչներին, քիչ թե շատ ինտելեկտուալ
շրջանակներին և հատկապես
ավագ մտավորականությանը՝ անպատճառ, ըստ այդմ կազմակերպելու
համար կեցությունը և հանրույթի կայացումն ու աստիճանական
էացումը: Զի, ըստ Ֆ. Էնգելսի «Կեցությունը բնորոշում է
գիտակցությունը» ճիշտ է միայն թերհաս գոյացությունների
համար է, հասունների պարագայում՝ այդ «Գիտակցությունն է
բնորոշում կեցությունը», ինչը այժմ բնավ հայոց պարագան չէ: Մենք բառացիորեն ենթարկվում ենք «կոլապսի», թեև բնազդային անարդյունք
դիմադրումներով ու ջղաձգումներով..
Ահա թե ի՞նչ խորն ու ծավալուն ենթատեքստ կարող են ունենալ էութենական
ասույթները: Մինչդեռ իրականությունը մենք դեռ ընկալում ենք
աներևակայելի մակերեսայնությամբ:
Այծերը և ողջ բուսակենդանական աշխարհը՝ բնավ: Մինչդեռ.
Տիեզերքը արարում է մեզ՝ մենք վերարարում ենք Տիեզերքը
4
...
1
«Այս աշխարհում հնարավորությունների
սահամանափակությունը, սղությունը կամ նեղությունը
մեզ ստիպում է ավելի ու ավելի ապրել ու
ստեղծագործել մեր ներաշխարհում՝ վիրտուալ
տիրույթում, զի այն անսահաման է, իսկ ոմանց մոտ
սահմանափակ իրենց կաղապարված մտածելակերպի
պատճառով: Ի վերջո, եթե վիրտուալ նախատիպը,
գաղափարը ստեղծված, արարված է՝ հանգամանքների
բարեհաջող պայմաններում դրանց իրացումը,
նյութականացումը զուտ տեխնիկական խնդիր է:
«Կայանում են կեցության մեջ, իսկ էանում՝ ներաշխարհում» ( Էութենական
ասույթներից): Էացումը մարդու բնական ձգտումն է,
կարող է տեղի ունենալ առանց կեցական կայացման» (
Ս. Հովհաննիսյան ):
2
Ըստ էվոլյուցիոն զարգացման երկիրը կազմված է
հիմնականում երեք ոլորտներից. ֆիզոսֆերա-ֆիզոլորտ
( ֆիզիկական նյութեր և էներգիաներ),
բիոսֆերա-կենսոլորտ ( կենսանյութ-կենսաէներգիաներ)
և նոոսֆերա-ներոլորտ ( հոգևոր գոյացություններ և
հոգէներգիաներ ): Որպես միկրոկոսմոս
էվոլյուցիայի բարձրագույն գոյացություն մարդ-էակը
նույնպես կազմված է այդ եռաշերտ ոլորտներից, իսկ
վերջին՝ հոգի-ներոլորտ-ներաշխարհը
զգայական-բանական-ոգեկան ոլորտներից: Էվոլյուցիայի
«կոնվեկցիոն շրջանառությամբ» ( դիալեկտիկայի
երկրաչափական պարույրի ֆիզիկական զուգահեռը ),
Homo sapiens-ը
ձգտում
է «գոլորշիանալ»,
անցնելով
Homo spiritus
կարգավիճակ: Այն, ինչը ըստ էիզմի բնորոշվում է
որպես ներշրջում:
Բացի կենսաբանական ինֆորմացիաներից, բոլորս էլ
հոգևոր ֆենոտիպային ինֆորմացիաների կրողներ ենք
(ֆիլոգենեզ), որոնք մասամբ արտահայտվում են
յուրաքանչյուրիս հոգեկան խառնվածքում, բայց նաև
ենթագիտակցական և գերգիտակցական շերտերում, ինչպես
նաև լեզվամտածողական համակարգերում: Մայրենի լեզվի
քաջ տիրապետումը և այդ լեզվով մտածելը այստեղ ունի
գերկարևոր նշանակություն:
3
Նպատակ-
կիբեռնետիկական առումով, ամեն մի ինքնակարգավորվող
համակարգի որևէ ալգորիթմով (գործողության նախնական
տվյալներ) տրված վիճակ, որը փոփոխվող պայմաններում
ստանում, պահպահում է այդ համակարգը:
Նպատակահարմարություն-
բնական կամ արհեստական համակարգի այնպիսի
կառուցվածք և նրանում տեղի ունեցող պրոցեսների
այնպիսի ուղղվածություն, որոնք ապահովում են
համակարգի որոշակի վերջնական վիճակը: Տե՛ս նաև.
www.eutyun.org/S/EUTYUN-EIZM/Verdjnakan%20vidjak.htm
:
4
Մոտավորապես, սկզբնանկարի համաբանությամբ: Այդ
ևս տիեզերաբանական ֆենոմենների մեկ կռահումն է
մարդկային երևակայությամբ: Ըստ էիզմի, այն չի
կարող գերազանցել Տիեզերքի «երևակայությանը», զի
դրա մեկ սահմանափակ արտացոլանքն է ( «Էություն»,
Ա.Վ. , Երևան 1995 թ., էջ 14):
|
Ալեքսանդր
Արորդի Վարպետյան
Մարսել, 13
օգոստոս 2017թ.
|
|
|
|
