| |
| |
Եթե ձեզ հասկանում են բոլորը,
ապա հասկանալու առանձնապես բան չկար:
Եթե
գնահատում են բոլորը՝ ապա գնահատելի:
Իսկ
եթե ջղաձգվում են, բանսարկում
ու քարկոծում՝
ուրեմն գերազանցել եք ինքներդ ձեզ
և
հանուր
մտահորիզոնը...
|
Ընդունված է, որ բոլոր
բացահայտումներն անցնում են ճանաչողության երեք
աստիճաններ.
«Չի կարող պատահել-խելքին մոտ է-իսկ
այդ ո՞վ չգիտեր»:
Ընդ որում, գիտությունը իմաստություն չէ, ոչ անգամ
փիլիսոփայություն, այլ լոկ իմացություն: Իմաստություն
դառնալու համար այն պահանջում է ընդհանրացման ու
վերացարկման ունակություն, մասամբ ինչպես «գիտությունների
գիտություն փիլիսոփայությունը», որը նույնպես իմաստություն
չէ, այլ սոսկ իմաստասիրություն: Դրանք գտնվում են նույն
հարաբերակցության մեջ՝ ինչ ֆուտբոլիստն ու ֆուտբոլասերը:
Այնինչ, էաբանությունը «փիլիսոփայությունների
փիլիսոփայությունն» է, հակվելով դեպի վերին
իմաստություն...
Զի. «Լեռը մանրադիտակում չի երևում, էությունները՝
փորձանոթներում»: Առավել ևս, որ.
«Տեսանելիները
ժամանակաւոր են` անտեսանելիները` յաւիտենական» ( իմա՝
երևույթները և էությունները: Ծ.Մ.: Պողոս առաքեալ: Բ
Կորնթ. Դ, 16-18: «Հակադրութիւն տեսանելիի եւ
անտեսանելիի»):
Արդի իրականության մեջ մասնավորապես այս է Էության գաղափարների
պարագան (մասնավորաապես հայոց արիական և 12000-ամյա
ծագումնաբանության տեսությունների, և մասամբ այլ
հիմնադրույթների ): Դրանց մեջ ամենադժվարամատչելին հենց
Էություն-էիզմն ուսմունքն է: Ուստի, տարբեր առիթներով
ջանում ենք զուգահեռներ բերել համամարդկային մտքի
ամենատարբեր առկայծումներից և արծարծումներից: Զի, բացի
էիզմի ընթացիկ լուսաբանման, դրանցից
յուրաքանչյուրը, ինչպես թնջուկի որևէ հանգույց, ունակ է
քանդել խճճված ողջ թելակծիկը: Այսպես էլ ոչինչ միանգամից
չի ստեղծվում և չի բացահայտվում: Դրանց նախորդում են
մասնակի կամ մակերեսային նախադրյալներ ու հանգուցային
կռահումներ, որոնք գաղափարների «կոնվեկցիոն շրջանառության»
մեջ խմորվելով վերաճում են, պարբերաբար համադրվում,
ամբողջանում, համակարգվում և դառնում են հասուն
տեսություններ և ուսմունքներ, անցնելով ճանաչողության
վերոնշյալ երեք փուլերը: Այդ է նաև էիզմի պարագան:
Նախորդ նման բազում հանգույցների մեջ ահա ևս մեկ ընթացիկ
օրինակ: Ըստ Զ. Ֆրոյդի.
«Առաջին մարդը, ով քարի փոխարեն հայհոյանք նետեց՝
քաղաքակրթության հիմնադիրն էր»:
Ի՞նչ կապ էիզմի հետ: Ուղղակի՛, թեև այդ անգամ Ֆրոյդի
մտքով չէր կարող անցնել:
Եվ ահա թե ինչո՞ւ:
Բազմիցս նշել ենք, որ ըստ Էություն-էիզմ ուսմունքի
մարդկային ներաշխարհը ստորակարգվում է
զգայական-բանական-ոգեկան ոլորտների ( և ոչ թե ըստ
գլխուղեղի աջ ու ձախ կիսագնդերի՝ սոսկ զգայական ու
բանական...): Կեցության մեջ դրանց համապատասխանում են
արվեստները, գիտությունները և հավատամքները,
տիեզերաբանության մեջ՝ նյութ-էներգիա-ինֆորմացիա
«մատրյոշկան», բնության մեջ՝
սոխագլխի կամ ֆիզիկական
չափությունների պես միմյանց մեջ ներամփոփոված ֆիզիոսֆերան-բիոսֆերան-նոոսֆերան (մտոլորտ կամ
պսիխոսֆերա-հոգեոլորտ, ըստ էիզմի՝ ներոլորտ ), իսկ
էվոլյուցիոն սանդղակում՝ նյութա-երևութական,
բանա-գաղափարական և ոգե-գաղափարական իրականությունները:
Նյութա-երևութական իրականությունը մատչելի է անգամ
կենդանիներին, բանա-գաղափարական իրականությունը` միայն
Բանական մարդուն ( այն էլ միայն մանկության 2-3 տարեկանից
սկսյալ... ), իսկ ոգե-էութենական իրականությունը` միմիայն
ներաշխարհային հասունության որոշակի աստիճանի հասած
անհատներին 1:
|
1
Ըստ տարիքային հոգեբանության, զգայական տարիք են
բնորոշվում մանկությունն ու պատանեկությունը,
երիտասարդությունը մինչև ±40 տարեկան՝ բանական
տարիք, ±40-ից հետո՝ ոգեկան: Հոգևոր հանճարները,
ինչպես Բուդդան, Մահումեդը, Նիցշեի Զարադուստրան և այլք
պայծառատեսության են հասել 40 տարեկան հասակում:
Նույնը նաև արվեստի և գիտության բնագավառում:
Կենդանաշրջանում ևս ոգեկան են բնորոշվում 3-րդ՝
Աղեղնավոր-Այծեղջույր-Ջրհոս-Ձուկ ավարտական
փուլը: Ուշագրավ է նաև, որ արդի նեյրոհոգեբանները
հին արևելյան քաղաքակրթությունները բնորոշում են
որպես մարդկության մանկական տարիք, արդի
արևմտյան-պրագմատիկ քաղաքակրթությունը՝
երիտասարդական, իսկ այլք արդի Ջրհոս դարաշրջանը
կանխատեսում են լինել ոգեկան: Բացի վերոնշյալ
հանգամանքներից, դրա նախանշաններն են
նաև արևմտյան քաղաքակրթություններում ջղաձգվող
շրջանակների, ինչպես նաև գիտությունների հակումը
դեպի արևելյան հին իմաստություններ...
|
Ավելի մատչելի:
Բարձրակարգ կապիկներին կարելի է մարզել
և նրանք ըստ պտղատեսակների անվանման կարող են ձեռնել
համապատասխան միրգը: Այսինքն, այստեղ նյութ-առարկան
փոխարինվում է աննյութական-վիրտուալ ձայնային
ազդանշաններով ( իմա՝ էլեկտրամագնիսկան ալիքներով ): Բայց
բավական է ասել «միրգ», որպեսզի կենդանին շփոթվի: Զի,
այդպիսի պտուղ գոյություն չունի: Այդ պտղատեսակների
հավաքական անվանումն է, որի ընկալման համար անհրաժեշտ է
ընդհանրացման ու վերացարկման առաջին աստիճանի
ունակություն, ինչպես օրինակ «տուն» անորոշ գոյականի
պարագայում ( քերականորեն առանց տուն-ը որոշիչ հոդի ):
Այդ արդեն բանա-գաղափարական իրականության տարր
է, որտեղ առարկաներին և երևույթներին փոխարինում են
աննյութական ինֆորմացիաները, ինչն արդի զարգացած
քաղաքակրթությունների հատկանիշն է: Մի իրականություն,
որտեղ երբեմնի անմիջական ապրանքափոխանակությանը
փոխարինելու եկան պայմանական մետաղադրամները, ապա
թղթադրամներըը, այսօր՝ ոչ անգամ այդ, այլև միայն
բանկահաշվարկային թվերը: Այդու, աշխարհի ամենամեծ
«գործարանը» մկանների և մեքենաների փոխարեն
դարձավ...գլխուղեղը: Ճիշտ՝ ինչպես ըստ Հովհաննու Ավետարանի. «Ի սկզբանէ էր Բանը ( իմա՝ Էությունը)... Ամենայն ինչ նրանով եղաւ...»:
Այդպես էլ, անգամ բարձրարգույն
տեխնոլոգիաներն ու բարդագույն սարքերը, ասեղից մինչև
երկնաքեր, նանոտեխնոլոգիաներից մինչև տիեզերական հրթիռներ
նախ հղանում են այստեղ...
Ինչ վերաբերում է
ոգե-էութենական իրականությանը, ապա այն մեկ
աստիճան վեր ու խրթին է, և բանա-գաղափարական իրականության
հետ գտնվում է համարյա նույն հարաբերակցության մեջ՝ ինչ
ինֆորմացիաներն ու էությունները
2: Սակայն, եթե արդեն գիտենք
1+1=2 բանաձևը, ապա նույն սկզբունքով դժվար չէ կռահել
2+1=3 իրողությունը: Այդպես.
«Ես կերա Էյֆելյան աշտարակը»: Քերականորեն կատարելապես
կանոնավոր և գրագետ նախադասություն: Բայց, «non sense» բացականչեց ոմն
ամերիկացի: Այսինքն՝ sense/essence-իմաստ չունի (բառացի՝
էություն): Այսինքն, գաղափար-հասկացությունը, ինչպես և՛
ինֆորմացիաները, հարկ է նաև իմաստ ունենան ( իմաստը,
բովանդակությունը, պարունակություն դեռ բուն էություններ
չեն, այլ էութենական տարբեր աստիճաններ):
Թողնելով իրականությունների այս մեկ հարթությունը, վերադառնանք
գաղափարական իրականությանը և Զ. Ֆրոյդի ասույթին:
«Մտքով շնացար՝ շնացար մարմնով»-ասում է Ավետարանը: Գիտենք, որ
հոգևոր ապտակը կարող է ավելի ցավալի լինել և անանցանելի,
քան՝ ֆիզիկականը: Եվ կորստյան գիտակցությունն է լինում
շատ ավելի կսկծալի, քան՝ կորուստն ինքը: Բոլորիս ծանոթ է
գեղարվեստական, ինտելեկտուալ կամ սոսկ սիրո բերկրանքը,
առանց առարկայական շոշափելիության: Զ. Ֆրոյդի դիպուկ
ասույթը մտնում է հենց այս իրողության մեջ, այդու էլ
էիզմի, քարի փոխարեն՝ հայհոյանքը: Եվ որքան էլ տարօրինակ
թվա՝ որպես քաղաքակրթացման սկիզբ... Սակայն այնքանով՝
որքանով այդ անգամ այլևս անընդունելի է, ինչպես «մտքով
շնանալը»...
|
2
Ինֆորմացիաները դեռևս լիակատար էություններ չեն,
ո՛չ ելակետային ԲԱՆ-Եզակիություն, ո՛չ էլ
համատիեզերական «վերջնական վիճակ» (տե’ս
«Հայտնություն» հատորի հակիրճ
բովանդակությունը.
http://www.persons.am/am/interview.php?id=145հղմամբ
): Զի, էությունները մեկ անգամ ևս «թորված»,
զտված ու «խտացված» ինֆորմացիաներ են, այլ մեկ
բնորոշմամբ` դրանց essence-էսենցիաները: Եվ եթե
ինֆորմացիաները չափվում են քանակական bit-երով,
ապա էությունները այլևս որակական գոյացություններ
են, առավել ստույգ` օրինաչափություններ,
ալգորիթմեր ու անեղծ ճշմարտություններ: Այս
առումով և ըստ դիալեկտիկական երրորդ օրենքի,
ակնկալվում է ինֆորմացիաների քանակական անցումը
որակական էությունների, որով կամբողջանա
նյութ-էներգիա-ինֆորմացիա-Էություն համատիեզերական
գործընթացը:
|
Եվ ահա մենք էվոլյուցիոն հոսանքում և էիզմի
բավիղներում: Ավելին այստեղ մեր տվյալ թեմայից դուրս է:
Ինչպես ասվեց, մեր նպատակն էր ներկայացրնել էիզմի անցած
ուղին, խմորումները, մասնակի կռահումները,
վերացական-անիրական թվացյալ հիմքերն ու հիմնավորումները:
Այսուհանդերձ ակնարկենք, որ արդեն նոր մի քաղաքակրթության
նախաշեմին ենք և թեևակոխում ենք այլ մեկ՝ ոգե-էութենական
իրականություն: Մի իրականությունը, որտեղ երևույթներին
փոխարինելու են գալիս էությունները, ֆիզիկական ուժերին՝
«գերթույլ գերուժը», տիտանիներին՝ «թզուկ իմաստունները»,
որոնք ըստ «Սասնա ծռերի» «կառավարելու են աշխարհը»:
Այնպես, ինչպես նյութ-էներգիա-ինֆորմացիա համատիեզերական
«մատրյոշկաներին» համապատասխան վերջին հարյուրամյակներում
հերթակայում են
ինդուստրիալ-միջուկային-ինֆորմացիոն
դարաշրջանները, յուրաքանչյուրը իր աշխարհայացքային
փիլիսոփայությամբ ( մատերիալիզմ-էներգետիզմ-սյուռեալիզմ/վիրտուալիզմ...):
Այնպես, ինչպես հռոմեական հսկա կայսրությունը փլուզվեց
Քրիստոսի խոսքերով, ցարական իմպերիան՝ մարքսիզմ-լենինիզմի,
ԽՍՀՄ՝ առանց մի կրակոցի- սոսկ տնտեսական
գործոնով
3: Եվ այնպես՝ ինչպես անհնար
է քարկոծել հոգին, գնդակահարել երաժշտությունը, վտարել
գաղափարը, խաչել ճշմարտությունը կամ նկարագրել
Էությունը, առանց մոտավորապես երևակելու...
|
3
Արդ տնտեսականից և անգամ միջուկայինից ավելի,
ակնկալիք պատերազմները հավակնում են լինել
ինֆորմացիոն, գաղափարաբանական, մշակութային և
հոգեբանական բնույթի: Այնպես, ինչպես անցալում
հավատամքային անարյուն հակամարտությունները (օրինակ՝
շում. «Էնմերքարն ու Արրատայի Տերը» էպոսը): |
Մնում է կռահել, թե ինչպիսի՞ արմատական և պատմական հեղափոխություն է
ակնկալվում մոտ ապագայում, թեև այն սկսվել էր վաղուց,
Ջրհոս դարաշրջանի սկզբին զելվում և բուռն զարգացման մեջ
է: Եվ այդ ի դեմս վերոնշյալ երևույթների, ազգային
փոքրամասնությունների զարթոնքի
4, հետամնաց երկրներում՝
ժողովրդավարության, իսկ բարեկեց հասարակություններում
ոգեղինության կտրուկ պահանջարկի ( Spiritual Sociology,
Transpersonal psychology, Essence, դիանետիկա ևն
5), «վիրտուալ» թե ցայսօր
բնազանցական թվացյալ ֆենոմենների, հոգևոր բուռն
խմորումների ( համամարդկային մեկ կրոնի կամ գիտակրոնի
որոնումներ ), ավելի ու ավելի թափանցելիության,
ճշմարտությունների, էությունների ու վերին արժեքների
գերակայության, լինելության իմաստավորման և մարդկային ցեղի
հետևողական ազնվացման: Այդպես էլ աննկատ անցնում է «տիտանների» ու
տիրակալությունների ժամանակը, հասուն անհատներին և
էթնիկական փոքրամասնություններին ընձեռելով կայացմա ու
էացման այլ ու լայն հնարավորություններ: Եվ այդ հատկապես հայոց համար,
որը զրկված լինելով բնական ռեսուրսներից օժտված է
առհավական տաղանդով, հոծ սփյուռքով, արդ նաև համամարդկային
և միաժամանակ բուն ազգային Էություն-էիզմ աշխարհայացքով
6...
Այսու, մենք ևս հնարավորություն ունեք «պատվելու» այս
խայտառակ իշխանություններին, դառնալով
գեներալ-գնդապետ «դինոզավրերի», մեկը մյուսից նվազ ու
նվաստ պարագլուխների և ընդհանրապես
բռնատիրական ռեժիմների ոչ միայն ոճրամտության,
խարդավանքների ու գորշության՝ այլև ծայրահեղ
տխմարության
հետմահու «հուշարձանը»: Ըստ այդմ, պատմության
խաչմերուկներում գալիք սերունդներին ծառայելով որպես
փակուղային թե էվոլյուցիոն ուղեցույց և
գիր-գրականությունից ավելի լռելյայն պատգամ:
Եվ այստեղ անգամ «հայհոյանքի» անհրաժեշտություն չկա: Այստեղ արդեն
երևակվում է նախաստեղծ և միաժամանակ ակնկալիք «գերթույլ գերուժի» զորությունը և
համատիեզերական վերադարձը առ ելակետային
Եզակիություն-գերԷություն: Առ «Ի սկզբանէ էր
Բան-ԷՈՒԹՅՈՒՆԸ» կամ եթե կուզեք՝ առ «երկնային
արքայություն» և Հայր Աստված: Իսկ մինչ այդ՝ ոգե-էութենական
իրականություն, մարդկային ողջ
վեհությամբ, հանճարեղությամբ, մաքրությամբ և երկրային
երանությամբ:
Զի, եթե գիտակցված ցավն ու բերկրանքը
ուժգնություն են ստանում, ոգեղինացված գիտելիքները՝
համարյա պաշտամունքային ներշնչանք, ապա տիեզերաբանական
գերգիտակցությունը՝ լինելիության վերին երանություն, «սուբլիմացիա»
և հավերժության տեսլական:
Սատանայի ականջը լույս, հավատավորների աչքերը կանչեն...
4
Ի տարբերություն նախամարդու, հոգևոր և բանական
հասունացնումները անխուսափելիորեն տանում են
ինքնագիտակցության առկայծման, ինքնացման ու
անհատականացման, գիտակցական ավելի բարձր մի
մակարդակի վրա առավել ներդաշնակ համակեցության
համար: Այն, ինչի այժմ վկաներն ենք ողջ աշխարհում: Անդրադառնանք, որ քաղաքակիրթ անհատների մեջ
հակամարդությունները լուծվում են անհամեմատ
բարեկրթորեն, ինչը մարդկային ցեղի ազնվացման մեկ
դրսևորումն է:
5
Արևելյան ուսմունքների հիմքով Արևմուտքում
տարածվող հոգևոր և հոգեբանական ուսմունքներ,
գիտակարգեր և առարկաներ, որոնցից մի քանիս
դասավանդվում են կրթական համակարգերում:
6
Մի ուսմունք, որը համադրում է ոչ միայն
դիցահավատամքային ու կրոնափիլիսոփայական հին ու
նոր համակարգերը, գիտական ամենատարբեր
մասնաճյուղերը մինչև ամենավերջին
բացահայտումները, այլև մատերիալիզմն ու իդեալիզմը,
ինչպես նաև այդքան որոնյալ Արևելքն ու
Արևմուտքը...
Հուսանք, որ թեև սակավաթիվ , բայց գոնե քիչ թե
շատ հասուն անհատներին և շրջանակներին հասու
կլինի, որ հայոց փրկությունը, կայացումն ու
հարատևումը հնարավոր է բացառապես միմիայն այս
հեռանկարում, այն էլ միմիայն նրանց նախապատրաստման
պայմանով: Առավել ևս, երբ առկա է գերության և ապա
տարրալուծման դատապարտված հրեաների կենսափորձը,
որոնք կարողացան սեփական կրոնը քրիստոնեության հետ
հարակցելով մատուցել ողջ աշխարհին և կայանալ, 2000
տարի հետո եղեռնի հետ հայրենիք վերագտնելով... |
Ալեքսանդր Արորդի
Վարպետյան
Մարսել, 30 մարտ 2014թ.
¡
¡
¡
|
|
|
|
