«ԷՈՒԹՅՈՒՆ» Ազգային Իմաստության Տաճարի (ԱԻՏ ) էյդոս-նախագաղափարը սաղմնավորվեց 1978 թ., ֆրանսահայ ARMENIA ամսագրում հրապարակված «ՀԱՐԱՏԵՎՈՒՄ»  խոհա-փիլիսոփայական մի հոդվածով
( http://www.eutyun.org/S/E/Taregrutyun/EAITT.htm ): Այն ոմն սփյուռքահայի ինքնության և ազգապահպանման որոնումների ծնունդն ու հայտն էր: Եվ հենց այդ գերխնդրականն էլ դարձավ գալիք «ԷՈՒԹՅԱՆ» ազգամշակութային և գիտահետազոտական ողջ գործունեության գերնպատակը: Մինչ այդ, 80-ականներին հայապահպանման ու զարգացման նպատակներով սփյուռքում ստեղծվեց «ՀԱՐԱՏԵՎՄԱՆ ՈՒԽՏ» նախածրագիրը և ընկերակցությունը (Մ.Գավուքչյան-Կանադա,Գ.Խանենց-Իրան,Ա.Վարպետյան-Ֆրանսիա և այլք, տե՛ս http://www.eutyun.org/S/E/E/HaratUxt.htm ): Զի, այդժամ հայրենիքի ապագան թվում էր ապահով: Իրադարձությունները ցույց տվին ընդհակառակը և 1990 թ. «ՀԱՐԱՏԵՎՄԱՆ ՈՒԽՏ»-ը վերաճեց «ԷՈՒԹՅՈՒՆ» ԱԻՏ -ի, ներգրավելով նաև հայրենի երախտաշատ մտավորականությանը
( http://www.eutyun.org/S/E/Taregrutyun/EAITT.htm ):
   
Թե ինչպե՞ս ընթացավ  «ԷՈՒԹՅԱՆ» 25-ամյա գոյության ու գործունեության ոդիսականը՝ շարադրված է համանուն հոդվածաշարում( http://www.eutyun.org/S/E/E-Vodisakan/E-Vodisakan.htm ):  Իսկ իշխանությունների խափանումներով և հալածանքներով հանդերձ ի՞նչ  արդյունքի հասավ, կարելի է միայն քիչ թե շատ պատկերացում կազմել համեմատելով 80-ական թվականների և արդի հայ ոգե-գաղափարական միտքը: Արդ, ընթացիկ բոլոր խմորումները առանց բացառության կրում են  ԷՈՒԹՅՈՒՆ ուղղակի-անուղղակի ազդեցությունը:  Եվ որքան էլ պատճենեն-շահարկեն-շեղեն, դրանք հաստատում և
ամրագրում են Էության հիմնադրույթները ( եթե իհարկե քացախ թե քաղցկեղ չեն դառնում...):  
Մինչդեռ, ինչպես «Ի սկզբանե էր Բանը» ( իմա՝ Էությունը ),  էիզմը հիմնականում մնում է անմատչելի ու անսպառ, «ԷՈՒԹՅԱՆ» ոգե-գաղափարական համակարգը (ԷՈԳՀ )՝  թերըմբռնված և զգալիորեն դեռևս անհայտ... Եվ այդ բնական է, ինչպես բոլոր նորագույն և էական բացահայտումների պարագաներում, որոնց կյանք մտնելը երբեմն սերունդների և անգամ հարյուրամյակների խնդիր է:   Ահա այս նկատառումներով մի քանի տարի առաջ հղացվեց «Հարատևում» հոսանքը, քիչ թե շատ մատչելի որոշ անհատների և շրջանակների համար: Այն հնարավորություն է տալիս նաև հոգևոր-մշակութային գործունեության մեջ աստիճանաբար յուրացնելու ԷՈԳՀ-ի հիմնադրույթները ( հանգամանալից տե՛ս. http://www.eutyun.org/S/1/HARATEVUM/HARATEVUM.htm ):   

Նկատի առնելով մի կողմից արդի կատարելապես ստերջ ու փակուղային իրավիճակը, ինչպես նաև հարատևման այլևս հրատապ դարձած գերխնդրականը, մյուս կողմից գիտական, տիեզերաբանական և ժամանակակից մտքի ու արժեքների ներթափանցումը հայ իրականություն, նպատակահարմար է վերակոչել այն, բնականաբար վերաձևակերպելով ըստ իրավիճակի և գիտակից անձանց նախաձեռնության: Առավել ևս, որ ամբողջ մի քառորդ դար «ԷՈՒԹՅԱՆ» ոգե-գաղափարական համակարգը մնացել է արդիական և նույնիսկ առաջ ընկել ժամանակից: Երկիցս առավել, որ ի հակառակ դրան հայ իրականությունը անշեղորեն նահանջել է մինչև անշրջելիության սահմանագիծ: Երիցս ավելի, որ հորիզոնում լուսավոր այլընտրանք չի նշմարվում, առկա չեն այլ նախադրյալներ, իսկ անպտուղ ճառաբանություններն ու գործողությունները միմիայն մաշում են հանրային եղած-չեղած ներուժը:   Եվ բազմիցս առավել, որ համամարդկային քաղաքակրթությունը և
ընդհանրապես էվոլյուցիան զարգանում են հենց այդ ուղղությամբ:
  
Ուստի, առաջարկում ենք ծանոթանալ «Հարատևման» դրույթներին, իսկ համախոհներին հայտնել իրենց
կամքը գրելով սույն կայքի խմբագրություն eutyun@gmail.com հասցեով:
Մնացյալը մնում է «բնական ընտրության» իրավասությանը:
Ի վերջո այդ վերաբերում է նաև յուրաքանչյուրի և նրանց հետնորդների  անհատական հասունացմանն ու կայացմանը: Առավել ևս, որ գարնանը անգամ նույն ծառի ճյուղերը միաժամանակ չեն ծաղկում, պտղացուները հավասարաչափ չեն հասունանում, ոչ բոլոր հասուններն են լինում պիտանի և
դրանց ոչ բոլորը հատիճներն են ծլարձակում:   
Ինչ վերաբերում է ԷՈԳՀ-ին և հատկապես Էիզմին, ապա դրանք շտապելու տեղ չունեն: Ընդհակառակը, պիտի սպասեն, որ ժամանակը հասնի իրենց, սերմերը՝ ծլարձակեն, «աղվեսներն» հասունանան կամ էլ
մինչև «հաջորդ գարուն ավանակները սատկեն»:   
  Բարգավաճեն ու ՀԱՐԱՏԵՎԵՆ գոնե արարչական գաղափարները:   
Ի դեմս դրանց՝ նաև հանճարեղ նախնյաց վաստակն ու հիշատակը:
Թեկուզ միայն հանուն այդ արժե նվիրվել: