|
|
Ազգային նախորդ զարթոնքից կամ համազգային շարժումից ուղիղ քսան
տարի անց մեր երկրում տեղի են ունենում նախագահական
ընտրություններ: Քսան տարի առաջ յուրաքանչյուր հայի սրտում
արթնացել էր ազգային ինքնագիտակցության կայծը, ու թեպետ քչերն էին,
որ խորապես հասկանում էին, թե ինչ է կատարվում իրականում, բայց
բոլորի մղումներն էլ շատ ազնիվ էին և անաղարտ: Յուրաքանչյուրի մոտ
մի երազանք էր ձևավորվում… երազանք, որ հայոց փառավոր նախնյաց ոգու
կանչն էր ու գիտակցությունը, որ պարտավոր ենք կերտել մի նոր ապագա`
ապագա, որ արժանի կլիներ հայոց բուն էությանն ու ոգեղեն
արժեքներին:
Ստեղծվել էին բոլոր նախադրյալները, որպեսզի հայոց
պատմությունը որակական մի թռիչք արձանագրեր: Ունեցանք այդքան
երազած անկախությունը, բայց միանգամից հայտնվեցինք ծանր տնտեսական
ու սոցիալական իրավիճակում և միաժամանակ` պատերազմի թոհուբոհում:
Թեպետ դժվարությամբ ու ջղաձգումներով, բայց հաղթահարեցինք
սոցիալական ծայրաստիճան լարված իրավիճակը, իսկ պատերազմում տարանք
փայլուն հաղթանակ: Թվում էր, որ հայ մարդը վերջնականապես
կհաղթահարի իր պատմական անցյալով պայմանավորված բարդույթները և
կլծվի իր ազգային ու պետական շինարարության գործին: Սակայն ի՞նչ
կատարվեց և ի՞նչ ունենք այսօր:
-
Մեր ազգը, որն իր բնույթով արարող է, և որպես
արարիչ հատկություն, արդարության նկատմամբ պաշտամունքային
վերաբերմունք ունի` ապրում է բացառիկ անարդար, խարդախ, մաֆիոզ և
անհեռանկար միջավայրում: Այս միջավայրն, իր թունավոր ազդեցությամբ,
օր-օրի քայքայում և այլասերում է հայոց ողջ հոգեկերտվածքը:
Մինչդեռ, ըստ Գ.Նժդեհի մարգարեական խորհուրդի. “Մի
ժողովուրդ, որի որդիները հավասար չեն օրենքի եւ մահվան առջև`
հաղթական հայրենիք չի ունենա”:
- Կրթությունը հանրային կյանքի կարևորագույն
ոլորտներից է, եթե ոչ` ամենակարևորը: Այսօրվա թերացումների և
աններելի սխալների պարագայում միակ հույսի շողը կարող էր
հանդիսանալ եկող սերունդը… բայց ավա~ղ, այսօրվա կրթահամակարգը,
դաստիարակությունը, և ընդհանրապես` հանրության մեջ արմատավորվող
բարոյահոգեբանական արժեհամակարգը, ոչնչով չեն հուսադրում:
Եթե
վերջնականապես ձախողեցինք եկող սերնդի դաստիարակությունն ու
կայացումը` այլևս ոչինչ չի մնա, ինչին կարելի կլիներ ապավինել:
-
Մշակույթը, որ հանդիսանում է յուրաքանչյուր
ազգի հոգևոր հայելին, այս անկախության տարիներին փոխանակ առավել
բյուրեղանալու և առավել վառ դրսևորվելու` լիովին ծանծաղեց ու իր
դրսևորումներում արժեզրկող և այլասերող բնույթ սկսեց կրել:
Ու դա
բոլոր ասպարեզներում` և’ արվեստում, և’ գիտության մեջ, և’ հոգևոր
բնագավառում… Սա մի առանձին ու բարդ նյութ է, և այստեղ դրա շուրջ
չենք ծավալվի:
-
Ազգային գենոֆոնդի հարցը ծանրագույն վիճակում
է: Կուրություն է չնկատելը, որ ժամանակակից գլոբալիզացիայի և
ինֆորմացիոն դարաշրջանի պայմաններում առավել խորանում է մեր ազգի
ուծացման գործընթացը, և էական չէ, դա կատարվում է ռուսական,
եվրոպական թե ամերիկյան միջավայրում: Սարսափելին այն է, որ այդ
գործընթացը գնալով անշրջելի է դառնում:
- Անկախացումից հետո տնտեսությունը թալանվեց բռի
սեփականաշնորհմամբ ու փոշիացվեց, իսկ վերջին տասնամյակում համարյա
ամբողջությամբ օտարվեց: Իսկ առանց տանիքի որևէ լուրջ
ձեռներեցություն ի սկզբանե դատապարտված է ձախողման:
- Արտաքին հարաբերությունների ու միջազգային դրսևորումների
մասին կարելի է ընդհանրապես չխոսել, քանի որ այն ինչ ունենք`
ընդամենը ներքին իրողության արտացոլանքն է: Պարզապես նկատենք, որ
ունենալով շահեկան մեկնարկային պայմաններ Ադրբեջանի նկատմամբ,
այսօր նրանց շատ բաներում անգամ զիջում ենք:
- Եվ ի վերջո մեր այդքան երանելի անկախությունից մնաց միայն
պատանք ու պատրանք, մենք` կոտրված տաշտակի առջև: Իսկ
ամենասարսափելին` անհետ չքացան դարերով փայփայած ազգային
երազանքներն ու տեսլականները, ասես չէին եղել “քսան տարի առաջ”:
Այդպիսի տխուր պատկերի վրա թվում է, որ որևէ լուրջ նշանակություն
ու կարևորություն չեն կարող ունենալ այս նախագահական
ընտրությունները ևս: Եվ դա գուցե այդպես էլ է, հատկապես եթե հաշվի
առնենք նախընտրական նեխ մթնոլորտը, ակնկալիք խարդավանքները, իսկ
թեկնածուների ծրագրերում` հեռանկարային հստակ նախագծերի
բացակայությունը: Բայց մյուս կողմից, հաշվի առնելով, որ առանց
պետության առաջին դեմքի հնարավոր չէ համազգային գլոբալ ծրագրեր
իրականացնել, անմտություն կլինի պարզապես հանձնվել ու չկարևորել
այս ընտրությունները:
Եվ ինչքան էլ իրավիճակը լինի խրթին, անհրաժեշտ է կարողանալ ընտրել
հնարավոր լավագույնը: Այսինքն ստանալ մի իրավիճակ, որը գոնե
տեսական հնարավորություն կտա ազգի առողջ և բավարար ներուժ ունեցող
հատվածին սթափվելու, ինքնակազմակերպվելու և ինքնադրսևորվելու, իսկ
իրենց դրսևորմամբ` ապաքինելու ողջ ժողովրդին, համայն հայությանը:
Այլ խոսքերով` հնարավորություն ստեղծել ձևավորելու մտավորական
ընտրանի… Այո’, ցավոք այսօր չունենք գործուն մտավորականություն:
Չունենք մի մարմին, կամ մարդկանց մի խումբ, որի խոսքը անասելի կշիռ
ունենար ամբողջ ժողովրդի համար, և որն իր մի խոսքով կարող լինել
ուղղորդել ողջ հանրությանը: Եվ այդ խոսքի կշիռը ամենևին օրենքի ուժ
չէ, որ պիտի ունենար, դրա ուժը զուտ գաղափարական և բարոյական էր
լինելու, որի համեմատ բոլոր օրենսդրական ու վարչարարական միջոցները
խիստ ստորադաս են:
Բնականաբար խոհեմ չի լինի այսօր մեղադրել մտավորականությանը ոչ
միայն այն պատճառով, որ այն պարզապես գոյություն չունի, այլև այն,
որ մտավորականությանը պարզապես ոչնչացրել են… ու ոչնչացնում են`
լավ ծրագրավորված ու նենգաբար: Եթե սրանից հարյուր տարի առաջ հայ
մտավորականությունը գլխատվում էր ֆիզիկապես կամ նրանց խոսքը
պարզապես լռեցվում էր, ապա այսօրվա գլխատման մեթոդները լրիվ այլ են
ու շատ-շատերի համար աննկատելի… Անշուշտ մենք հիմա էլ ունենք
մտավորական այրեր, բայց այսօր առկա է թացի ու չորի,
բարոյականության ու ստորության, ազնվության ու երեսպաշտության մի
քաոսային ու շփոթեցնող իրողություն: Իսկ նորագույն տեխնոլոգիաները
մեզանում օգտագործվում են ոչ թե ի բարօրություն մեր ժողովրդի, այլ
պարզապես ուղեղների լվացք է կատարվում, երբ անճաշակն ու
մակերեսայինը ներկայացվում են որպես բարձրարվեստ կամ “էլիտար”, իսկ
ազնիվ կամ խորքային անհատների առջև փակվում են պետական կամ
հանրային դռները: Եվ որպես օրինակ, եռագույն կամ բազմագույն
արվեստագետներ, գիտնականներ կամ գաղափարական երիտասարդներ
կոչվածները ամենևին էլ ազգի սերուցք չեն հանդիսանում, և նրանց
խոհա-փիլիսոփայական աշխարհընկալումը շատ ցածր է անգամ երբևէ քաղաքի
երես չտեսած որևէ ռանչպար մարդու մակարդակից, որն իր ողջ կյանքն
անցկացրել է բնության անաղարտ միջավայրում… ի՞նչ փույթ, որ մեկին
Աստված ավելի երգեցիկ ձայն է շնորհել, կամ մեկը մի քանի գիրք ավել
է կարդացել:
Այնպես որ այսօրվա ընտրություններին հարկ է շատ լուրջ
վերաբերվել, կամ Հ.Թումանյանի խոսքով ասած` “…
երևույթի վրա պետք է նայել բնության ու պատմության օրենքների
բարձրությունից, էն լայն, խաղաղ ու խոր հայացքով, որ նրանք միայն
կարող են տալ”: Մենք այլընտրանք չունենք, բացի
յուրաքանչյյուրս մեզ այս երկրի տերը զգալուց և մեր սահմանադրական
իրավունքը իրական կյանքում գործադրելուց, այլապես
սահմանադրությունը վերածվում է… սպիտակեղենի: Կարողացավ մեր
հանրությունը այս ընտրություններում կամք դրսևորել`
վերակենդանանալու ևս մեկ հնարավորություն կստանանք, չկարողացավ`
հետագա բուժման հնարավորությունը կտրուկ կպակասի:
Ամեն մեկիս մեջ
ի՞նչը կհաղթի` Ստրո՞ւկը թե՞ Ազատության Ոգին… ա’յս է այսօր խնդիրը:
|
|
Մ. Ս. |
06 փետրվարի 2008 թ. |
|
|
|
|
