|
( նախագիծ )
«Որևէ կառույց սկսելուց առաջ նախ
անհրաժեշտ է մաքրել ու նախապատրաստել շինհրապարակը,
մինչ այդ՝
ունենալ կառույցի նախագիծ, դրանից առաջ՝ տեսլական... »
Արդիական գերխնդրական, ըստ հետևյալ հանգմանքների.
1. Վերածնունդ և հարատևում
2. Իրավիճակ
- իրադարձություններ
3. Ազգաբանություն
4. Լուծում
5.ԷԻԶՄԸ. Ի՞նչ է այդ, ինչո՞ւ է անհրաժեշտ, ինչո՞ւմ և
որտե՞ղ... |
1. ՎԵՐԱԾՆՈՒՆԴ ԵՎ ՀԱՐԱՏԵՎՈՒՄ
«Ոմանք մեռնում եմ մինչև մեռնելը, այլք՝
ծնվում են ետմահու»...
|
Վերածնունդ
եզր շատ հաճախ է կրկնվում կուսակցական թե ՀԿ
անվանումներում, առօրյա ծրագրերում թե նպատակներում:
Ուրեմն, պատմականորեն մարմրող մի էթնոսի համար կա այդպիսի
մի գերխնդրական: Ըստ ՄԱԿ-ի վիճակագրական ինչ-որ հանձնախմբի
հետազոտության, մի քանի ազգույթների հետ մինչև դարավերջ
հայերը նույնպես դատապարտված են անհետացման: Այնինչ, ըստ
Գ. Նժդեհի, «Ապագան վտանգված ժողովուրդների վերջին և միակ
խաղաթուղթը վերադաստիարակությունն է»: Մինչդեռ Վ.
Սարգսյանի համոզմամբ. «21-րդ դ. մեր էր լինելու»
(
իրականում այդ Էության նշանաբանն էր, դեռ ավելին՝ ամբողջ
երրորդ հազարամյակը... ): Սակայն, վերածնունդ թե
վերադաստիարակություն միտող այդքան անվանումների ու
նպատակների մեջ մի՞թե որևէ մեկը ներկայացրել է թե այդ
ինչպե՞ս կարող էր լինել...
Մենք ծնվել ենք Ֆրանսիայում խոյեցու և
Բիթլիս-սասունցու շառավիղներից: 1948 թ. ներգաղթել
Հայաստան, ստացել ճարտարապետի մասնագիտություն: 1976 թ.
Ֆրանսիա վերահաստատվելուց հետո հառնեց ինքնության և
լինելության խնդրականը: Հայրենիքում դրանք այդպես սուր չեն
զգացվում: 1979 թ. ֆրանսահայ ARMENIA
հանդեսում N°45-ում հրապարակեցինք
«ՀԱՐԱՏԵՎՈՒՄ» ակնարկ ( www.eutyun.org/S/E/Taregrutyun/EAITT.htm
), Ա. Ֆրանսի.«Չեն մեռնում
այն ազգերը, որոնք չեն ուզում մեռնել», Պ. Սևակի. «Ազգը
չի կարող կործանվել այլ կերպ, բացի ինքնասպանությունից»
նշանաբաններով, իսկ ավելի ուշ և ըստ մեզ «Ազգերը մեռնում
են տխմարությունից...» համոզմամբ: Ահա այդ
ակնարկն էլ դարձավ մեր 40-ամյա ազգամշակութային նպատակի և
գործունեության գերխնդիրը:
Այդպես, 80-ական թվականներին սփյուռքահայ մի քանի
երախտավորներով ( Մ. Գավուքչյան-Կանադա, Գ. Խանենց- Իրան,
Ֆրանսիայից՝ մենք և այլք ) հիմնվեց «Հարատևման Ուխտ»
ընկերակցությունը, վասն սփյուռքի գոյապահպանման: ԽՍՀՄ
փուլուզումից հետո, պարզվեց, որը գոյապահպանման խնդիր ունի
նաև հայրենիքը, այսինքն՝ ողջ հայությունը: Ուստի, հայրենի
արժանավոր մտավորականների ընդգրկմամբ նշյալ
ընկերակցությունը 15.09.1990 թ. վերաճեց ԷՈՒԹՅՈՒՆ Ազգային
Իմաստության Տաճարի, արժանանալով հայ բարձրագույն
մտավորականության աջակցությանը, սկսյալ Վիկտոր
Համբարձումյանից, անցնելով հանճարեղ երաժշտահան Ա.
Տերտերյան, Հ. Սահյան և այլք, մինչև շուրջ 40 հայ և օտար
հեղինակություններ (
www.eutyun.org/S/P/AAV/AV_ManuscriptsAndDocs.htm ):
Մոտ 30-ամյա մեր գործունեության ընթացքում Էությունը հրապարակել
է շուրջ 2 տասնյակ աշխատություններ ու տեսություններ, այդ
թվում հայոց արիական, ապա 12000 ամյա ծագումնաբանության
վերաբերյալ, Էություն-էիզմ ուսմունքը, «Արիականք» ազգային
գաղափարախոսությունը, մինչև իսկ մշակել «ԷԱԿԱՆՔ-Ազգ և նոր
հազարամյակ» հազարամյակային քառահատոր նախածրագիրը և այլ
աշխատություններ: Իսկ դրանց ներգործությունը հայ
գաղափարական մտքի վրա հայտնի է բանիմաց շրջանակներին:
Եվ այդ, ի հակադրություն ազգերի մահացման թյուր
տեսության: Զի, իրականում ազգերը չեն մահանում: Այդ
կնշանակեր բնության մեջ միայն մեկ բուսատեսակի կամ
«տիեզերական սիմֆոնիայում» միայն մեկ ձայնի հանգմանը:
Մինչդեռ բնական ընտրությամբ մահանում են թույլ և սպառված
էթնոսները, իրենց ձեռքբերումները զիջելով այլոց, իսկ այլք
հավերժանում են այլորեն, ինչպես անհատապես Պլատոնը,
Արիսոտելն ու քանի հանճարներ, էթնիկապես՝ շումերները,
խեթերը, խուռիները և էացած շատ այլք...
Այսքանը որպես պատմական և գերխնդրականի ուրվագծում:
2. ԻՐԱՎԻՃԱԿ – ԻՐԱԴԱՐՁՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
«Այն
պատահականությունը, որը հետևանք է ծնում, ինքնի պատճառ
է»...
Այդ բոլորին է
հայտնի. պարզապես ողբերգական: Աստիճանաբար բացահայտում ենք
թե անհավատալի ինչե՞ր են կատարվել վերջին 30 տարում:
Հասարական հետամնացություն և գռեհիկություններ, աղքատ մի
երկիր, կեցական անհավասարակշռություն, մշակութային ահավոր
նահանջ: Շուրջ 10 միլիոն հաշվվող հայերս 2/3-րդով թե ավելի
հայտնվել ենք սփյուռքում: Ըստ այդմ, արդի առաջնահերթ
խնդիրներից մեկը արտագաղթի կասեցումն է, էլ չխոսելով
սփյուռքի մասին: Նախորդը նախագահը խոստանում էր երկրի
բնակչությունը մինչև 2040 թ. հասցնել 4 միլիոնի, երբ
այդքան կար խորհրդային ժամանակ: Իսկ մեր նոր վարչապետը
հայտարարեց բնակչության քանակը հասցնել մինչև միջնադար,
որն այնքան էլ մեծ չէր, հազիվ 1-1,5 մլն (ողջ
մարդկությունը 1000 թ.՝ 275 մլն, թուրքերը 19-րդ դ.՝ 7
մլն...): Եվ անգամ բնական վիճակագրությամբ, երկրաչափական
պրոգրեսիայի աճով որևէ այլ ազգի հետ մենք մրցել չենք
կարող: Ո՛չ ռազմա-քաղաքականորեն, ո՛չ տնտեսապես, ո՛չ
բնական հանածոներով կամ այլ առավելություններով, բացի՝
աշխարհի մեծագույն «գործարանի»՝ գլխուղեղի արտադրությամբ
և արարչագործությամբ: Իսկ դրա համար անհրաժեշտ են
նպաստավոր պայմաններ, համապատասխան գիտակցություն և
ինքնագիտակցություն, ինչը կարծեք խոստանում են վերջին
իրադարձությունները, թեև վերստին անհայտ է թե ինչպե՞ս...
3.
ԱԶԳԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ
«Ազգերը մեռնում են... տխմարությունից»
Այսքանի հետ, գալով հարատևման և հավերժացման
գերխնդրականին, հասկանալի է, որ դրանք քաղաքական
չեն, ո՛չ անգամ սոցիոլոգիական, կենսաբանական,
տնտեսական, այլ՝ ԱԶԳԱԲԱՆԱԿԱՆ: Ըստ այդմ, հարկ է
գիտենալ թե ի՞նչ է ազգը, ազգույթը, էթնոսը-
ժողովուրդը, ամբոխը, դրանց ձևավորման, կայացման ու
էացման օրինաչափությունները:
Ըստ էթնոլոգիական
սահմանման ազգ կարգավիճակը արյունակցական կապերով
մարդկային այն խումբն է, որն ունի կենսատարածք,
տնտեսություն, պետականություն, ընդհանուր կեցաձև,
էթնոհոգեբանություն, լեզու, ավանդույթներ,
մշակույթ, իսկ ամենակարևորը՝ հենց այդ ազգային
ինքնագիտակցությունը: Դրանցից որևէ մեկի պակասը
ազգ կարգավիճակը իջեցնում է ազգույթի, սոսկ
էթնիկական հանրույթի կամ դրանց մնացորդների:
Նկատենք, որ եթե թվարկված առաջին պայմանները կեցական են, ապա
մնացյալը՝ հոգևոր: Այնպես, ինչպես Գ. Նժդեհն էր
բնորոշում. «Ցեղը ( ինչն օգտագործում էր ազգի
փոխարեն) ավելի շուտ հոգի է, քան՝ կավ»: Կամ
ինչպես բնորոշվում են մարմինն ու հոգին, որոնցից
էանում ու անմահանում է միմիայն աննյութական
հոգի-ներաշխարհը: Զի, ի տարբերություն ժողովրդի թե
հասարակության, ազգը հոգևոր գոյացություն է,
ինչպես և ինքնությունը... |
4. ԼՈՒԾՈՒՄ
«Որոնյալը գտնելու համար նախ հարկ է գտնել
որոնելին»...
|
Ուրեմն այն պետք է գտնվի ազգաբանական և
տիեզերաբանական օրինաչափություններում: Ըստ
որում՝ հոգևոր Տիեզերքի սկզբունքներով: Ըստ այդմ
էլ համարձակվում ենք առաջարկել ՀԱՎԵՐԺԱՑՄԱՆ
ՆԱԽԱԾՐԱԳԻՐ... Այն, ինչը մարդկության մշտնջենական
երազանքն է, թե՛ անհատապես, թե՛ էթնիկական և թե՛
համամարդկային, բայց հիմնականում՝ հենց
ՏԻԵԶԵՐԱԿԱՆ:
Այստեղ նշենք ու մեկընդմիշտ ամրագրենք, որ
աստղաֆիզիկոսները թե տիեզերաբանները զբաղվում են
միմայն ֆիզիկական տիեզերքով, անտեսելով
մարդուն....Ինքնին հասկանալի է, որ դրա համար
անհրաժեշտ է հնարավորինս ճանաչել Տիեզերքի բուն
էությունը, նրա ծրագիրը, նպատակները և
օրինաչափությունները: Ըստ այդմ և ըստ էիզմի՝
«կոնվեկցիոն շրջանառության» ( նույն
երկրաչափական դիալեկտիկական պարույրի ֆիզիկական
տարբերակը...):
Ըստ այդմ, ազգային վերածնունդը հարկ է սկսել
հենց հիմքից և ըստ ԷՈՒԹՅԱՆ, ինչն էլ ակնկալում է
նոր, այսինքն 21-րդ դ. հայի կամ ապագա հայի
մոդելավորումը, ինչպես փորձել են մեծ մտածողները
ապագա մարդու, նիցշեյան գերմարդու, «կոմունիստական
մարդու» թե աստվածամարդու վերաբերյալ: Անհավանական
կամ հորինածո թվացյալ այս գաղափարը իրականում ունի
իր տարբերակները այլ ասպարեզներում: Այդ
բուսակենդանական աշխարհի էվոլուցիոն որակավորումն
է. ըստ քանակականից որակականի անցման
դիալեկտիկական օրինաչափության, մարդկության
ազնվացումը, ոգեղինացումը և հանճարեղացումը, երկրի
վրա ֆիզիոսֆերայից - բիոսֆերայի, ապա կատարելապես
աննյութական նոոսֆերա-ներոլորտի անցումը (
Է. Լերուայ, Թ. դը Շարդեն, Վ.Վերնադսկի և
այլք...), կլոնաժավորումները, արդի
տրանսհումանիզմը ( տեխնոլոգիական հավերժացում, ըստ
ամերիկ.
Ken Hayworth-ի, ռուս երիտասարդ միլիարդատեր
Դիմիտրի Իցկովի 2011թ. «AVATAR-2045» ծրագիր.
www.eutyun.org/S/EUTYUN-EIZM/Transumen%201%2014.2014.htm
):
Այնիչ, ըստ էաբանության՝ էացումը, որն հայերենում
նշանակում է «ի բնե լինել և Հոր նման դառնալ» (
հուն. eydos-նախագաղափար-էություն, որից idea-գաղափար
և ideal-կատարյալ տիպար): Այդ մարդու էվոլյուցիոն
վեկտորն է, ըստ տիեզերական ծրագրի: Զի,
հավերժանալու են ոչ թե տեխնոլոգիները, այլ
մարդկային ներաշխարհ-հոգին, ըստ «բաբախող Տիեզերք»
մոդելի վերադառնալու համար ելակետային
ԳերԷություն, ըստ տեսական ֆիզիկայի՝
«Singularité»- Сингуля́рность - Եզակիություն,
ըստ քրիստոնեության՝ «երկնային արքայություն», ըստ
դաոսիզմի՝ ելակետային Դաոն և այլն (
www.eutyun.org/S/EUTYUN-EIZM/Intuiçia%20%2011.06.%202014.htm
) ... |
Հասկանալի է, որ այդ ամենը ակնկալում են նոր մի աշխարհայացք,
գաղափարաբանություն և կեցաձև, մարդկային գործունեության
բոլոր ասպարեզներում, հատկապես՝ բանական և հոգևոր: Իսկ
Էիզմը հենց այդ բոլորովին նոր, բայց և հինավուրց հիմքով,
բուն ազգային և միաժամանակ համամարդկային էաբանական
ուսմունք է: Ի տարբերություն դասական փիլիսոփայության, որը
բնական երևույթների մտահայեցողական դիտարկումներ են,
էիզմը՝ տիեզերաբանական:
Էիզմի նախատիպեր հայտնվում են մթա 3-րդ և վստահաբար ավելի
հազարամյակներից, երբ Առաջավոր Ասիայում «մի ուրվական էր
շրջում»՝ Է-Էության ուրվականը... (
www.eutyun.org/S/E/GN/OrinacTeEac.htm )Այստեղ ավելին ասել չենք
կարող: Այդ անչափ ընդգրկուն թեմա է և կա լայն
գրականություն:
Միայն նշենք, որ այն ակնկալում է բոլորովին այլ մի կեցություն և
ի տարբերություն երբեմնի զգայական, արդի բանական
իրականությունների՝ ԷՈՒԹԵՆԱԿԱՆ ԻՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ (
www.eutyun.org/S/EUTYUN-EIZM/Kecutyun-goyabanutyun-eabanutyun.htm
) : Զարգացած
մարդկությունը արդեն աննկատ թևափոխվում է Էութենական
իրականություն, որը ներկայանում է որպես գերզարգացած,
ազնվագույն, ոգեղեն և հանճարեղ մարդու երևակում և
համապատասխան կեցություն:
Արդ, երբ նոր իրականության մեջ որոնվում են պետական և
վարչական նոր մոտեցումներ տարբեր ասպարեզներում, էիզմը
արդեն կարող է ներդրվել գիտական ու կրթական համակարգերում
( այդպիսի մի ցանկություն ուներ ԳԿ երբեմնի նախարար,
աստղաֆիզիկոս Արտաշես Պետրոսյանը...), մշակույթում,
սփյուռքի նախարարությունում, և անգամ ազգային
անվտանգությունում: Զի, վերջինս նախ որակվում է որպես «intilegant
servic», այսինքն՝ «խելացի ծառայություններ» և երկրորդ.
ըստ էության և հիմնավորապես այն կոչված է ապահովելու ազգի
ինքնությունը, կայացումը և հավերժացումը, ավելի քան որևէ
այլ կառույց:
Եվ այս ամենն էլ «քայլ» է դեպի ԷՈՒԹԵՆԱԿԱՆ
ԻՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ: Այն ևս աննկատ զելվում է հայ իրականության
մեջ, սկսյալ 1988 թ. ու նաև հիմա: Իսկ այդ ակնկալում է ոչ
այնքան հոգևոր՝ որքան ՈԳԵՂԵՆ ՀԱՅՐԵՆԻՔ և հայություն: Եվ
այս բոլորը կարծես ինչ-որ նախախնամությամբ: Մնում է
հայտնվեն որոշակի հեռատեսությամբ ու խորատեսությամբ
պետական թե վարչական այրեր, գիտակից մտավորականություն,
որպեսի դրվեն ապագայի հիմքերը հենց այսօր: Ինչն էլ մեր այս
գալստյան հիմնական խորհուրդն է: Զի,
ՀԵՌՈՒՆ ՏԵՍՆԵԼՈՒ ՀԱՄԱՐ ՀԱՐԿ Է ՎԵՐ ԿԱՆԳՆԵԼ,
ՊԱՅԾԱՌԱՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱՐ՝ ԿՈՒՐԱՆԱԼ...
|
Վերջում
միայն ակնարկենք, որ բացի արդեն հրապարակված
գրականությունից, հայոց անցյալի և առաջարկվող
նախագծի վերաբերյալ կան դեռևս անտիպ աներևակայելի
իրողություններ և հետազոտություններ: Դրանք գալու
են գլխիվար շրջելու մարդկության պատկերացումներն
ու ակնկալիքները: Այդ մի կողմից փաստում է հայոց
վաղնջականությունը, մեր կոլեկտիվ
ինքնամոռացությունը, բայց նաև խոստանում է դառնալ
խթան և տեսական միջոցներ հենց գալիքի ու ակնկալիքի
համար:
Մնացեք հավատով: |
ԱԼԵՔՍԱՆԴՐ ՎԱՐՊԵՏՅԱՆ
Երևան,
06.07.2018թ.
|
|
|
|