Eutyun

ԱՐՎԵՍՏԸ ՈՐՊԵՍ ԿԱՅԱՑՄԱՆ ԵՎ ԷԱՑՄԱՆ ՆԱԽԱՍԿԻԶԲ
( http://www.youtube.com/watch?v=Fsp-DabxSHs )

     Ըստ էիզմի, մոլորակային ֆիզիոսֆերա-բիոսֆերա-նոոսֆերա/ներոլորտ վերջին սանդղակում, մարդկային հոգի-ներաշխարհը ներկայանում է որպես էվոլյուցիոն նույնպես եռահարկ զգայական-բանական-ոգեկան կառույց: Կեցության մեջ դրանց համապատասխանում են արվեստները, գիտությունները և հավատամքային համակարգերը: Պարզ է, որ կենդանական աշխարհում հանճարներ չեն լինում: Իսկ եթե արվեստում 8 տարեկան Մոցարտ կարող է լինել, ապա 8 տարեկան Էյնշտեյն՝ ոչ, առավել ևս ութնամյա Պլատոն, Բուդդա կամ Մահումեդ, որոնք պահանջում են իմացաբանական հիմք և ոգեկան որոշակի հասունացում: Այդպես, զգայական տարիքը համարվում է պատանեկությունը, բանական տարիքը՝ երիտասարդությունը մինչև ±40 ամյակը, իսկ ոգեկան տարիքը՝ ±40-ից հետո: Նույնը հանճարների ինքնադրսևորման և գլխուգործոցների արարման պարագաներում (Քրիստոսի 33 տարեկան հասակը խորհրդանշական այլաբանություն է, հինդուիզմում 33 աստվածությունների և սրբազան 3 թվի
աղերսներով): Համապատասխանաբար արվեստի գլուխգործոցները առավել շատ են՝ քան գիտական դարակազմիկ բացահայտումները և անհամեմատ սակավ հավատամքային համակարգերը և ուսմունքները: Ուշագրավ է նաև, որ հինդուիզմում արվեստին և արվեստագետներին առանձնապես մեծ տեղ չէր հատկացվում, իսկ հուն. 9 մուսաներից ավագը՝ Կալլիոպեն, էպիկականության ներշնչողն էր (ատրիբուտը՝ ստիլոս-գրելու ձողիկ ), ի տարբերություն արվեստի այլ և գիտության մուսաների:

   Այսպես թե այնպես յուրաքանչուր արարչագործ անցնում հոգևոր հասունության բոլոր ոլորտներն ու աստիճանները կամ դրանք տարաչափորեն համատեղում որևէ ասպարեզում, իսկ հանճարները՝ որևէ գլուխգործոցում: Մենք ևս մեր հոգևոր գործունեությունը մասնագիտորեն սկսել ենք արվեստից
( նկարչություն, ճարտարապետություն, կինո և թատրոն, պարն ու երաժշտությունը՝ սիրողական ), անցնելով հայագիտություն, դիցաբանություն և տիեզերաբանություն (զուգահեռաբար հիմնարար գիտություններ, պոեզիա և գրականություն ), ի վերջո հանգելու համար ազգաբանության և էիզմ-էաբանության ( ԷՈՒԹՅՈՒՆ ոգե-գաղափարական համակարգ ): Կից տեսանյութում ներկայացվում են հասարակությանը անհայտ արվեստում մեր ստեղծագործական թոթովանքները՝ կինոյի և թատրոնի, ճարտարապետության և նկարչության, գրականության և պոեզիայի ասպարեզներում: Թեև արվեստի այդ երեք ասպարեզներում ազգային և միջազգային մրցանակների, դրանք մեզ բերեցին ազգային ինքնության որոնումներին, հայագիտությանը և ի վերջո էիզմին, արդեն որպես ազգաբան և էաբան:

   Այս կենսափորձը ոչ միայն ուսանելի է և պիտանի կրթա-արվեստագիտական համակարգերում ներդրման նկատառումներով (և ընդհանրապես կրթական համակարգերում: Այդ առանձին և անչափ կարևոր թեմա է)՝ այլև որպես էիզմի բնականոն սաղմնավորման, ձևավորման գործընթաց և դրա ճշմարտացիության վկայություն: Բնականաբար, ազգաբանության բնագավառում, ինչպես և առողջապահության մեջ, իմացականությունը անպայման լավատեսական չի լինում: Որոշ պարագաներում զգայական ընկալումներն ու պատանեկան ոգևորությունները հաճախ տեղը զիջում են իրատեսական սրբագրումներին: Մենք ևս զերծ չենք եղել նման զեղումներից: Ի վերջո ո՛չ սերը և ո՛չ էլ հայրենասիրությունը հոգևոր գերագույն արժեքներ ու արժանիքներ չեն ...
   Այսուհանդերձ, ըստ էիզմի այսպես ենք վերաճում գոյության 7 սկզբունքերն ի վեր, անցնելով անձնականից-անանձնական, ազգայինից-համամարդկային և ապա համատիեզերական, երկրայինից-հոգևոր և երևույթներից էությունների ոլորտները, իսկ կեցականորեն՝ երևույթական-գաղափարական-էութենական իրականություններ: Էվոլյուցիոն այս «կոնվենկցիոն շրջանառության»՝ կամ եթե կուզեք «դիալեկտիկական պարույրի» թե հնդարիական «սանսարայի» մեջ, շատերը կանգնում են որևէ աստիճանի վրա կամ մնում «նույն դասարանում», մինչև հաջորդ շրջապտույտ: Առավել երջանիկները ԷԱՆՈՒՄ են, ինչը հայերենում նշանակում է «Ի բնե լինել» և «Հոր նման դառնալ» ( հմմտ. հուն. eidos- նախագաղափար, նախատիպ, որից և՛ idea-գաղափար, և՛ ideal-կատարյալ տիպար )... Այդ արդեն այլ մեկ «արվեստ» է, այլ խոսքով՝ ինքնարարման, ինքնավեհացման և «սուբլիմացման» ( ինքնավերացման): Ազգային աշխարհայացքի և գաղափարախոսական առումով՝ կայացման, հարատևման և էացման: Իսկ այստեղ՝ որպես բացառիկ գռեհիկ, քաոտիկ և անհեռանկար իրավիճակում, համեմատական մի ակնարկ այլ մեկ՝ ակնկալիք էութենական իրականության տեսլականով:
( Տե՛ս նաև. http://www.eutyun.org/S/E/varpet/AV-nyuter.html ,
http://www.eutyun.org/S/P/AAV/AV_Kino-Tatron.htm
http://www.eutyun.org/S/P/AAV/AV_Architecture.htm
http://www.eutyun.org/S/P/AAV/AV_Books.htm
http://www.eutyun.org/S/E/varpet/AV-Hogetun.htm ):

                                                                                                     Մարսել, 14.12.2013թ.